معرفی و راهنمای کامل و جامع صنایع دستی اصفهان + عکس

معرفی و راهنمای کامل و جامع صنایع دستی اصفهان + عکس

اگر به شهر اصفهان سفر کرده باشید به خوبی می‌دانید که این شهر ادب و هنر که پایتخت معماری جهان است می‌تواند برای شما سفری خاطره انگیز را به ارمغان بیاورد. اما تمام ویژگی‌های این شهر به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه هنرمندان اصفهانی معتقدند که اصفهان مرکز تولید و توزیع صنایع دستی منحصر به فرد و زیبا نیز می‌باشد.

ایران در تمام طول تاریخ هنرمندانی را در خود داشته است که می‌توان از آن‌ها به شاعران، خطاطان، نقاشان، جنگجویان و پادشاهان اشاره کرد. در حال حاضر نیز هنرمندانی هم وجود دارند که صنایع دستی خاصی که چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند را تولید می‌کنند. هنرمندانی از شهر تبریز، کرمان و شهرهای مختلف از جمله اصفهان وجود دارند که هر کدام نقشی در گسترش فرهنگ ایران زمین دارند.

در این مقاله قصد داریم شما را با صنایع دستی اصفهان به طور کامل آشنا کنیم تا با دیدن این آثار بیش از پیش به ایران و هنرمندان ایرانی افتخار کنید.

تاریخچه صنایع دستی اصفهان

با توجه به صنایع دستی مردم جهان و هنرهای ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو، بسیاری از صنایع دستی موجود در جهان متعلق به هنرمندان ایرانی به ویژه هنرمندان اصفهانی می‌باشد. مردم ایران در زمان‌های گذشته به طور خاصی به ساخت نیازهای اولیه خود می‌پرداختند که این وسایل در حال حاضر به عنوان صنایع دستی شناخته می‌شوند.

البته ناگفته نماند که تمامی هنرهای دستی در شهرهای مختلف ایران تولید شده‌اند اما شهر اصفهان از گذشته تا به حال به عنوان مرکز هنر و ظهور هنرمندان زیادی شناخته می‌شود. به همین دلیل شهر اصفهان را می‌توان به عنوان مهد هنرهای ایران شناخت.

لیست صنایع دستی اصفهان و ایران

فیروزه کوبی - خاتم کاری روی مس- مینا کاری روی مس- قلم‌زنی خط و نقش ناخنی- نقاشی قلمکار- قفل سازی نجف آباد- شعر بافی کاشان- مخمل بافی- گلابتون سازی- ساخت سفال نطنز - خراطی سنتی نطنز - زیلو بافی کاشان - ملیله‌دوزی - کاشی سازی - زرین فام - قلمکار مینای - نقاشی - رنگرزی سنتی - فرش ویست - سفره بافی ورزنه - کاشی سازی هفت رنگ - عبابافی  - قواره بری - کلاه نمدی - زری بافی - گیوه بافی - نشلج مهارت - بافت فرش کاشان - سوخت روی چرم - مسگری کاشان - مهارت دوخت پوشاک سنتی - منبت کاری گلپایگان

مینا کاری اصفهان

یکی از صنایع دستی اصفهان مینا کاری است. میناکاری دارای سابقه‌ای طولانی در هنر و صنایع دستی اصفهان می‌باشد. میناکاری در گذشته بر روی فلزات مختلفی همچون طلا، نقره و مس انجام می‌شد اما در حال حاضر این کار تنها بر روی مس انجام می‌شود.
مرحله اول تولید ظروف مینا، ساخت ظرف مورد نظر است در این مرحله مسگران با استفاده از روش‌هایی مانند چکش کاری و خمکاری، ظروف مورد نظر خود را درست می‌کنند که این ظروف شامل کاسه، بشقاب، تنگ، گلدان، کوزه و... می‌شوند. پس از پایان این مرحله تمامی ظروف را با اسید سولفوریک رقیق آماده لعاب کاری می‌کنند. در مرحله بعد برای تهیه ظروف مینا باید رنگ لعاب تهیه و ظرف سه یا چهار مرتبه لعاب کاری شود. پس از هر بار لعاب کاری ظروف را داخل کوره قرار می‌دهند تا با دمای ۸۰۰ درجه سانتیگراد پخته شوند.

در مرحله بعد استاد مینا کاری شکل‌های زیبا و خاصی را بر روی ظروف با رنگ‌های مخصوص میناکاری و قلم‌های مخصوص خود طراحی می‌کنند. بعد از اتمام این مرحله میناکار ظرف‌ها را مجددا داخل کوره قرار می‌دهد تا با دمای ۶۰۰ درجه سانتی گراد رنگ‌ها پخته شوند. در این مرحله ظرف آماده و میناکاری به اتمام رسیده است.

منبت کاری اصفهان

یکی دیگر از صنایع دستی ایران که در شهر اصفهان انجام می‌شود، منبت کاری است. منبت در حقیقت به معنای کنده کاری بر روی چوب است که سابقه طولانی مدت دارد زیرا می‌توان تاریخ منبت کاری را به زمانی نسبت داد که انسان برای اولین بار با استفاده از ابزاری برنده، چوبی را تراشیده است. در حال حاضر هم بسیاری از هنرمندان مشغول منبت‌ کاری و رواج دادن آن در ایران هستند اما متاسفانه استفاده از این نقوش اصیل که شامل طرح‌های ختایی، گل و بوته و اسلیمی است دیگر رواج آنچنانی ندارند و طرح‌های خارجی جایگزین آن‌ها شده‌اند.
در یکی از هنرهای منبت کاری به جای کنده کاری صفحه چوب و رسیدن به طرح مورد نظر، چوب‌های مختلف را با رنگ‌های متفاوت و طبیعی می‌برند و آن‌ها را کنار یکدیگر قرار می‌دهند. برای انجام این کار چوب‌های عناب را برای رنگ قرمز و چوب‌های شمشاد را برای رنگ زرد مورد استفاده قرار می‌دهند. به طور کلی برای زمینه کار بیشتر از چوب گردو یا ریشه درختان جنگلی استفاده می‌کنند زیرا چوب باید محکم و بدون گره باشد.

جالب است بدانید که این کار بسیار شبیه به هنر موزائیک است.

خاتم کاری اصفهان

از دیگر صنایع دستی اصفهان می‌توان به خاتم کاری اشاره کرد. قدمت این هنر به دوران صفوی که میز، صندلی‌ها و رحل قرآن را خاتم کاری می‌کردند برمی‌گردد. شاید برای‌تان سوال پیش آید که خاتم کاری چیست؟ شی‌هایی را که به وسیله نقوش هندسی کوچک در طرح‌های مختلف درکنار هم به وجود می‌آیند، خاتم کاری می‌گویند. نقوش هندسی که برای انجام این کار مورد استفاده قرار می‌گیرند از جنس استخوان، آج، چوب، مفتول برنج و طلا هستند. جالب است بدانید که این هنر استان اصفهان در بعضی مواقع با هنرهای دیگری همچون میناکاری یا نقره کاری همراه می‌شود.

قالی بافی اصفهان

یکی از پرفروش‌ترین صنایع دستی اصفهان قالی است. جالب است بدانید که اصفهان در دوران صفویه یکی از مراکز عمده قالیبافی بوده است. در آن زمان در این شهر تعداد زیادی کارگاه قرار داشت که در آن‌ها هنرمندان قالی ضربت تولید می‌کردند. اما متاسفانه در زمان حمله افغان، اصفهان آسیب زیادی دید و بسیاری از صنعت‌گران و هنرمندان این شهر از بین رفتند اما مدت زیادی طول نکشید که این شهر توانست رونق اولیه خود را به دست آورد و در زمان قاجار قالی بافی در اصفهان دوباره راه اندازی شد.

گره‌های قالی اصفهان فارسی و رنگ‌های انتخابی برای استفاده در این قالی‌ها بسیار محدود است. این رنگ‌ها بیشتر شیمیایی هستند و کمتر از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود. اگر به روستاهای اطراف اصفهان سری بزنید می‌توانید قالی بافی‌هایی را مشاهده کنید که در آنجا مشغول تولید قالیچه‌های طرح شاه عباسی هستند.

گچ بری اصفهان

یکی دیگر از هنرهای اصفهان که وابسته به معماری می‌باشد هنر گچ‌بری است. این هنر در زمان‌های مختلف اشکال مختص به خود را داشته است. همانطور که از نام این هنر مشخص است مصالح به کار رفته در این هنر گچ می‌باشد. گچ به دلیل داشتن خاصیت چسبندگی، شکل‌پذیری، رنگ خاص، کاربرد آسان، ارزانی و فراوانی، بسیار برای هنرهای تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته این هنر در زمان‌های مختلف از تاریخ همواره با تفاوت‌هایی روبرو بوده است.

قلمکار سازی اصفهان

این هنر یکی از صنایع دستی پر سابقه اصفهان است که از زمان مغول‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. جالب است بدانید که در دوره مغول‌ها برای جلب توجه خانه‌های مغول، ایرانیان خلاقیت‌هایی به کار بردند که از جمله این خلاقیت‌ها می‌توان به ابداع نقاشی روی پارچه اشاره کرد. در نهایت این صنعت در دوران صفویه گسترش زیادی پیدا کرد. بنابراین می‌توان گفت که این صنعت در زمان صفوی بسیار پر رونق شده بود اما با ظهور قاجاریان کم کم از رونق آن کاسته شد.
گفتنی است که در زمان سلطنت شاه عباس کبیر بسیاری از لباس‌های مردان و زنان از پارچه‌های قلمکار شده تهیه می‌شدند و این لباس‌ها در آن زمان شهرت زیادی داشتند و مورد توجه درباریان قرار گرفته بودند.

هنر ملیله کاری اصفهان

یکی از صنایع دستی اصفهان که از اهمیت هنری زیادی برخوردار است و تولید محصولات آن نیاز به دقت و ظرافت زیادی دارد ملیله کاری است. امروزه ملیله کاری بیشتر بر روی نقره و مس انجام می‌شود. این اشکال توسط ملیله کاران با صرف وقت و دقت زیاد و با استفاده از نگاره‌های سنتی و طرح‌های اسلیمی به وجود می‌آیند. ملیله کاران برای انجام این کار شمش‌های نقره را با چکش‌های مخصوص به صورت باریک به شکل مفتول‌های چهار پهلو در می‌آورند. ابتدا شروع به ساختن قطعات کوچک می‌کند و بعد آن‌ها را در کنار یکدیگر قرار می‌دهند و با معیارهای پایین‌تر یا نقره لحیم می‌کنند.

فیروزه کوبی در اصفهان

فیروزه کوبی به هنری گفته می‌شود که در آن فیروزه روی زیورآلات یا سطح ظرف قرار می‌گیرد. زیورآلات یا قطعه مورد نظر می‌تواند از جنس نقره، مس، برنز و برنج ورشوی باشد. در این هنر قطعه‌های کوچک سنگ فیروزه به شکل موزاییک بر روی سطح مورد نظر چسبانده می‌شوند. باید بدانید که فیروزه‌کوبی در سه مرحله انجام می‌شود که این سه مرحله شامل زرگری، فیروزه کوبی و پرداخت‌گری می‌شود.

نگارگری اصفهان

از دیگر صنایع دستی اصفهان می‌توان به نگارگری اشاره کرد. این هنر در ایران دارای سابقه‌ای طولانی مدت است. در زمان شاه عباس دوم زمانی که اصفهان به عنوان پایتخت و مرکز هنر ایران شناخته شد، نگار کاری هم در این شهر توسعه یافت. به طور کلی برای انجام این کار از آج، چوب، فیبر و استخوان و برای دور جعبه و قاب عکس هم از مینا و یا خاتم نیز استفاده می‌کنند. گفتنی است که برخی از هنرمندان نگارگری در زمینه‌های دیگر هم مانند طراحی فرش تشعیر و تذهیب هم نقشی دارند.

کاشی سازی اصفهان

کاشی سازی یکی از مهم‌ترین صنایع دستی اصفهان محسوب می‌شود. در این صنعت از طرح‌ها و نقشه‌های قدیمی استفاده می‌شود و در حال حاضر هم طرفداران بسیاری برای این صنعت وجود دارد. از دیگر هنرهایی که با استفاده از کاشی در شهر اصفهان انجام می‌شود، می توان به کاشی معرق اشاره کرد که با خرد کردن کاشی و در کنار هم قرار دادن آن انجام می‌شود.
به دلیل آنکه نقش‌هایی که باید روی کاشی‌ها پیاده شوند بسیار پیچیده است، کاشی سازها نمی‌توانند به صورت ذهنی این کار را انجام دهند. بنابراین در کنار این صنعت نیاز به طراحانی است که طرح‌های مورد نظر را بسازند و به کاشی سازها ارائه دهند تا بعد از تایید طرح مورد نظر روی کاشی پیاده شود. برای انجام این کار طرح مورد نظر روی کاشی ساده‌ای که قبلاً آماده شده قرار می‌گیرد و بعد روی خطوط مشخص شده سوزن فرو می‌کنند، بعد از آن هنگامی که گرده زغال را بر روی این سوراخ‌ها می‌ریزند نقش مورد نظر بر روی کاشی دیده می‌شود. پس از آن خطوط، با توجه به سلیقه کاشی ساز رنگ‌ آمیزی می‌شود و در نهایت کاشی‌ها برای پخت به داخل کوره انتقال داده می‌شوند. حال محصول آماده ارائه به بازار است.

سوزن دوزی اصفهان

سوزن دوزی یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان است که توسط دختران و زنان خانه‌دار انجام می‌شود. در حال حاضر از این صنعت برای تولید کلاه، کمربند، زیر لیوانی، کفش و جلیقه استفاده می‌شود. بیشتر طرح‌های سوزن دوزی با استفاده از بینش‌های شخص هنرمند از محیط طبیعت نشات می‌گیرد.

قلم‌زنی اصفهان

به کنده کاری‌هایی که به وسیله قلم و با ضربات چکش روی اشیا فلزی که از جنس نقره، طلا، مس و برنج انجام می‌شود، قلم‌زنی گفته می‌شود. این هنر دارای سابقه‌ای طولانی مدت است و نشان دهنده فرهنگ و تمدن ایرانی می‌باشد. امروز برای انجام این کار ابتدا داخل و یا زیر سینی و ظرف را با محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا در کنار جلوگیری از سرو صدای زیاد، از سوراخ شدن ظرف جلوگیری شود. در پایان قلم کاری، قیر و گچ را از روی ظرف جدا کرده و آن را با روغن جلای سیاه می‌پوشانند.

هنر مشبک اصفهان

این هنر قدمتی طولانی دارد و به زمانی که انسان‌های اولیه از غار نشینی به صحرا نشینی روی آوردند و با استفاده از سنگ برای خود چهار دیواری ساختند و برای گرما و روشنایی داخل اتاق از چوب، پوست حیوانات و برگ‌های سوراخ سوراخ شده استفاده کردند برمی‌گردد. این سوراخ‌ها کم‌ کم به اشکالی هنری تبدیل شدند به طوری که امروزه آن‌ها را می‌توانید بر در امامزاده‌ها، درهای مساجد، ظروف فلزی و سفالی مشاهده کنید.

نقره سازی اصفهان

نقره سازی یکی دیگر از صنایع دستی رایج در شهر اصفهان است. کارگاه‌هایی که به انجام نقره سازی مشغول هستند کارهای دیگری مانند قلم زنی بر روی محصولات برنجی و مسی هم انجام می‌دهند. محصولاتی که در پایان تولید می‌کنند عبارت است از گلدان، سرویس چای خوری، شمعدان و سرویس‌های چند پارچه.

هنر صحافی اصفهان

صحافی به عمل اتصال برگه‌های کتاب و قرار دادن آن‌ها در محافظ و یا پوششی به نام جلد است که می‌تواند با دست یا با ماشین انجام شود. البته انجام این کار در زمان‌های گذشته توسط دستان هنرمندان انجام می‌گرفت. این هنرمندان با استفاده از خلاقیت خود آثاری هنری را خلق می‌کردند که در حال حاضر نمونه‌هایی از این آثار در موزه‌ها وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید.
از قدیمی‌ترین نسخه‌های جلد شده می‌توان به روایت‌های انجیلی اشاره کرد که مربوط به شش قرن پس از میلاد می‌شود که در مصر نوشته شده و کاغذها از جنس پاپیروس می‌باشند و تک تک این کاغذها با چرم پوشانده شده‌اند.
جلدها را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم کرد به عنوان مثال می‌توان به جلدهای ضربی، جلدهای سوخت و جلوه‌های لاکی اشاره کرد که رفته رفته این جلدها پیشرفت کردند.