طبقه بندی انواع مزاج در طب سنتی، مزاج شما کدام است؟
طبقه بندی انواع مزاج در طب سنتی، مزاج شما کدام است؟
مزاج یک مفهوم بسیار کلی است که از یک طرف با پزشکی مدرن و از طرفی دیگر با مباحث فلسفی در ارتباط است. مزاج یک واکنش است که توسط بدن نمایان می‌شود. بنابراین اگر شما مزاج و طبع خود را بشناسید می‌توانید به حالات و ویژگی‌های روحی و جسمی خود پی ببرید. همچنین شما با توجه به مزاج خود می‌توانید به راحتی ورزش، نوع تغذیه و نوع پوشش خود را هم انتخاب کنیم. اما قبل از هر چیز شما باید با تعریف مزاج چیست آشنا شوید.
در ادامه این مقاله مزاج شناسی در طب سنتی و اینکه چگونه بفهمید مزاج شما چیست به طور کامل آشنا می‌شوید. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
لوسیون بدن 200 میل BALEA 
کرم روز ضد چروک باله آ با عصاره Q10 
ژل شستشوی صورت باله آ مخصوص پوست حساس 
فوم شستشوی صورت باله آ مخصوص پوست‌های نرمال و مختلط تعریف مزاج چیست؟
بیشتر افراد معتقدند که تمامی اشیا و موجودات و هر آنچه که دیده می‌شود ترکیبی از عناصر مختلف است. این نظر به این دلیل است که هر یک از اجسام دارای خاصیتی مختص به خود هستند. بنابر این میتوان گفت که مزاج یعنی واکنش بدن افراد به مواد غذایی، بیماری‌ها و عوامل خارجی دیگر که حتی می‌تواند روحی و ذهنی هم باشد. البته باید بدانید که هر فرد دارای مزاج مختص به خود است که این مزاج با دیگر افراد ممکن است متفاوت باشد.
مزاج شناسی چیست؟
مزاج از زمان‌های گذشته در میان طبیبان و فلاسفه شناخته شده و رایج بوده است. اما حکیم یونانی یعنی سقراط تصمیم گرفت که تمامی خوراکی‌ها را به چهار دسته مختلف یعنی گرم، سرد، تر و خشک دسته بندی کند و در این رابطه گفت برای سلامتی بدن این چهار دسته باید در تعادل باشند. پس از آن هم حکیم یونانی دیگری به نام جالینوس نظریات سقراط را تنظیم کرد. پس از آن هم در چندین قرن بعد ابن سینا تمامی یافته‌های حکیمان بزرگ را جمع آوری کرد و آنها را نظم بخشید و پس از آن تمام اطلاعات خود را در کتابی به نام کتاب قانون نوشت.
او در این کتاب 9 مزاج که شامل گرم، سرد، خشک، تر، سرد و تر، گرم و خشک، گرم و تر، سرد و خشک و مزاج معتدل می‌شود را معرفی کرد. البته قدما معتقدند که چیزی به نام مزاج معتدل وجود ندارد و هر فرد دارای یک مزاج است بنابراین چیزی به نام مزاج مفرد و معتدل وجود نداشته و مزاج‌هایی که کاملا با یکدیگر در تعادل باشند کما بیش یافت می‌شود. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که به طور کلی مزاج‌ها به مزاج سرد و تر، سرد و خشک، گرم و تر، گرم و خشک دسته بندی میشوند. مزاج در طب سنتی ایران به عنوان سلامتی انسان شناخته می‌شود. همچنین باید بدانید که مزاج دو انسان با یکدیگر یکسان نیست.
نکته دیگری که در این رابطه وجود دارد این است که هر خوراکی، دارو و غذا دارای مزاج مختص به خود است که هر فرد باید ماده غذایی که مختص به مزاج خود اوست را انتخاب کند. با توجه به گفته حکما غذاها علاوه بر تامین سوخت و ساز بدن دارای اثرات منفی نیز هستند و می‌توانند جسم و روان فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
معرفی انواع مزاج‌ها
به طور کلی چهار نوع مزاج وجود دارد که این مزاج‌ها شامل بلغمی مزاج، سودا مزاج، صفراوی مزاج و دموی مزاج تقسیم بندی میشوند. هنگامی که انسان‌ها و حیوانات تغذیه میکنند، این مواد پس از هضم شدن جذب بدن میشوند و آنها را به اخلاط اربعه تبدیل می‌کند. انسان‌ها با انرژی گرفتن از این مواد می‌توانند حرکت کنند و بازسازی اعضای آسیب دیده‌شان نیز انجام می‌شود. باید بدانید که تمامی مواد جذب شده خاصیت چهارگانه که همان سردی، گرمی، رطوبت و خشکی هستند را دارا میباشد.
همچنین بدن انسان‌ها از آب، خاک، هوا و آتش ساخته شده است. اما باید بدانید که بدن با تمامی آن ویژگی‌ها یعنی همان اخلاط اربعه رشد و نمو می‌کند. بنابراین اگر هر یک از این مواد به میزان مناسبی به بدن نرسند و یا اگر از حد مزاج معتدل فراتر باشند فرد مورد نظر دارای آن مزاج می‌شود.
همچنین باید بدانید که سردی، گرمی، تری و خشکی مزاج حاصل قوای اولیه عناصر است که به شرح زیر میباشند:
- مزاج سرد = خاک
- مزاج گرم = آتش
- مزاج خشک = باد
- مزاج تر = آب
تشخیص مزاج خود
- مزاج گرم و خشک (صفراوی مزاج)
افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند از نظر اسکلت بدنی مفاصلی محکم و درشت دارند. همچنین این افراد دارای چشمانی زرد و چهره سفید هستند، بینی و دهان این افراد خشک می باشند. در بیشتر مواقع زبان شان و خشک است و در بعضی از مواقع احساس تلخی میکنند. این افراد به سرعت مطالب را درک می کنند و عطش بسیار زیادی دارند اما اشتهایشان نیز کم است. این گونه افراد به راحتی تحریک و زود عصبانی می شوند همچنین نمی توانید سر آن ها کلاه بگذارید. افرادی با مزاج گرم و خشک دارای خوابی سبک هستند و دور چشمانشان به دلیل از دست دادن رطوبت همیشه گود است، اندام آن ها به دلیل اینکه همیشه گرم است از هوای خنک لذت می برند و تحمل گرمای هوا را ندارند. با توجه به اینکه پوست این افراد گرم و خشک می باشد اما در تابستان این خشکی افزایش پیدا می‌کند همچنین اولین ادرار صبحگاهی آنها ممکن است پر رنگ و سوزان باشد. به دلیل اینکه عجول هستند همیشه سریع راه می‌روند و سریع هم حرف میزنند. افرادی با مزاج گرم و خشک در فصل تابستان دچار مشکلاتی در سلامت خود میشوند.
- مزاج سرد و خشک (مزاج سودا)
بدن افراد با مزاج سرد و خشک باریک و استخوانی می باشد، پوستشان سرد و بی طراوت و چهره شان هم هم تیره است. موهای این افراد زبر و خشک و تیره است و چشم هایشان هم کوچک میباشد. افراد با مزاج سرد و خشک با اینکه سریع صحبت می کنند اما صدایی شیرین دارند. این افراد با توجه به اتفاقاتی که در اطرافشان رخ می‌دهد نگرانی زیادی نشان می دهند و بسیار فکر و خیال میکنند همچنین خواب های آشفته ای هم دارند. شاعران و هنرمندان زیادی وجود دارند که دارای مزاج سرد و خشک هستند اما اگر افرادی که دارای این مزاج هستند تغذیه و زندگی خود را اصلاح نکنند دچار مشکلات روانی شوند. از مهمترین ویژگی‌های این افراد می توان به گوشه گیری افسردگی و کمتر اجتماعی بودن آن ها اشاره کرد. از مشکلات رایج این افراد گرفتگی عضلات پشت ساق پا سوزش سر معده و زیر جناغ گرفتگی در ناحیه گلو بروز لکه های تیره در پوست میباشد. این مشکلات در فصل بهار کمتر میشوند اما در فصل پاییز به اوج خود میرسند. افراد با مزاج سرد و خشک دارای قدرت تصور بالایی دارند اما محیط سرد و خشک را نمی توانند تحمل کنند.
- مزاج گرم و تر (دموی مزاج)
بدن افرادی با مزاج گرم و تر تنومند و پر گوشت است و چهره ای مایل به قرمز نیز دارند. اینگونه افراد سر و اندام سنگین دارند و در بیشتر مواقع کسل هستند، همچنین خواب سنگینی دارند و در فصل بهار بیش از حد می خوابند. مو های افراد گرم و تر مزاج پرپشت و ضخیم و چرب است و همچنین رپ های شان برجسته بنظر میرسد. از عادت های این افراد میتوان به کش و قوس بدن، دهان دره و کشیدن دست‌هایشان به اطراف اشاره کرد. افراد با مزاج گرم و تر دارای شخصیت متقاعد کننده هستند و بیشتر خوش اخلاق قوی و اهل بگو بخند میباشند. این افراد حافظه قوی دارند و از استقامت فیزیکی خوبی برخوردار می باشند همچنین بسیار فرمانبردار و شجاع هم هستند اما در بخاطر سپردن مطالب جدید کمی ضعیف عمل میکنند و زود مطالب را فراموش می کنند. خونریزی در نقاط مستعد مانند بینی و لثه در این افراد بسیار شایع است همچنین در محل قسمت هایی از بدن بسیار خارش پیدا می کنند که این مورد در فصل بهار بیشتر هم می شود.
- مزاج سرد و تر (بلغمی مزاج)
پوست افراد با مزاج سرد و تر بسیار نرم و شفاف است و چهره شان هم سفید می باشد. این دسته از افراد از نظر استخوان بندی رشد و اضافه وزن دارند البته باید بدانید که این چاقی همانند افراد با مزاج گرم و تر نیست این تنها توده چربی بدنی دارد. مو های افراد با مزاج سرد و تر چرب، نازک و روشن است همچنین چشم هایشان هم درشت میباشد. در مورد از مواقع به دلیل رطوبت زیاد پوستشان در ناحیه زیر گلو و زیر چشم چروک می افتد. از دیگر ویژگی های این افراد می توان به تشنگی آب دهان زیاد آروغ ترش تنبلی و ریفلاکس اشاره کرد. این افراد بسیار آرام حرف می زنند و بسیار کند عمل می کنند به طوری که حوصله اطرافیانشان از پر حرفی آن ها سر می رود. این گونه از افراد از نظر احساسی خجالتی و ترسو هستند اما از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند. اشتهای این افراد معمولی و ثابت است اما می‌توانند وعده های غذایی خود را حذف کنند. هوای سرد و مرطوب را نمی توانند تحمل کنند و خیلی کم عرق می کنند.
رژیم غذایی مناسب هر مزاج
همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد تمام مواد غذایی دارای مزاج مختلف هستند بنابراین هر یک از آنها می‌توانند بر روی روان و جسم فرد تاثیر بگذارند به همین علت شما باید به رژیم غذایی خود بسیار اهمیت دهید چرا که برخی از غذاها در طب سنتی برای هر مزاج مجاز و یا غیر مجاز میباشد.
مزاج گرم و خشک (صفراوی مزاج)
مواد غذایی مجاز و مفید برای افراد با مزاج گرم و خشک:
سیب، مرکبات، انار، هویج، خیار، هندوانه، گوجه سبز، زرشک، کدو، ریواس، لیموترش، جو، آلو، تمرهندی، زیتون، پاچه گوسفند و اسفناج
شربت‌های مفید برای افرادی با مزاج گرم و خشک:
شربت آلو، شربت نارنج، شربت لیمو، شربت غوره، شربت سکنجبین، خیار، انار ترش و شیرین
مواد غذایی غیر مجاز برای افرادی با مزاج گرم و خشک:
مصرف زیاد پیاز، سیر، ادویه های تند، بادمجان، گوشت قرمز، خربزه، پسته، گردو، انجیر، فندق و غذاهای سرخ شده، مصرف این غذاها موجب می‌شود که فرد از تعادل خارج شود و مشکلاتی مانند اضطراب، خشکی پوست، تپش قلب و بی‌خوابی برای آنها به وجود آید.
مزاج گرم و تر (دموی مزاج)
مواد غذایی مفید و مجاز برای افراد با مزاج گرم و تر:
این دسته از افراد باید غذاها و نوشیدنی‌هایی که متعادل هستند را مصرف کنند.
آب زرشک، نوشیدن آب خنک به همراه چند قطره آب لیمو ترش تازه، خیار، آب زرشک، کاهو، میوه‌های درختی به خصوص سیب، انار، تمر هندی، لیمو شیرین، گلابی، سنجد، نارنج، آش جو، آلو بخارا، غوره، نان جو، سالاد فصل، لیمو ترش تازه، حبوبات، بذرهای ملین، میوه‌ها و سبزیجات، انواع توت‌ها، آلبالو و کدو خورشتی
مواد غذایی مضر برای افرادی با مزاج گرم و تر:
ادویه‌های تند، خیارشور، غذاهای نشاسته‌دار، گوشت زیاد، تخم مرغ، غذاهای چرب، کشمش، توت، بادام، انبه، فندوق، انگور، انجیر، بادمجان، سیر، گوشت بره، گوسفند، بوقلون، اردک و جگر سیاه. افرادی که دارای مزاج گرم و تر هستند بهتر است که از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی با طبع گرم و تر کمتر استفاده کنند اما در صورت لزوم می‌توانند مقدار خیلی کمی از این مواد را مصرف کنند.
مزاج سرد و خشک (سودا مزاج)
مواد غذایی مفید برای افراد با مزاج سرد و خشک:
گوشت بره، بوقلمون، کبوتر، نخود، زرده تخم مرغ، بادام، نخودچی و کشمش، موز، سیب، خربزه، برنج شیرین، سبزی های گرم مانند نعناع، انگور، ترخون، مرزه، ریحان، هویج، کره، توت، شیره انگور یا خرما، عسل، کنجد شیر بادام، گوشت گردن، حریره بادام، آبگوشت گردن، آب گلاب و سیب روغن بادام ماهی‌گیری کبابی فسنجان بادام کوکو سبزی کاچی حلیم شیر
مواد غذایی مضر برای افراد با مزاج سرد و خشک:
بادمجان، انواع شور، گوشت گاو و حیوانات پیر، گوشت شکار کوهی و دشتی، سرکه کهنه، پنیر، غذاهای فریز شده، قند و شکر، قهوه، چای، فست فود، انواع نوشابه‌ها، گل کلم، کلم، ذرت، گوجه فرنگی، باقلا، انار ترش، تمشک، توت فرنگی، پرتقال، سیب زمینی، چای ادویه‌جات تند مانند فلفل و خوراکی‌های کارخانه‌ای و صنعتی
افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند اگر این مواد غذایی را مصرف کنند دچار مشکلاتی همچون نفخ معده، بی‌خوابی، افسردگی و خشکی پوست خواهد شد.
مزاج سرد و تر (بلغمی مزاج)
مواد غذایی مفید برای افراد با مزاج سرد و تر:
گوشت بره، گنجشک و کبوتر، بوقلمون، بلدرچین، سیب، نارگیل، به، گلابی، انجیر، مویز، زعفران، زیره سبز، سیر، جعفری، ترخون، مرزه، مغز بادام، آبگوشت، ارده، زنیان، آویشن، شوید، عسل، ماءالشعیر، سکنجبین عسلی، نخود آب، قلیه، مربا، گوشت گنجشک یا کبوتر
مواد غذایی مضر برای افراد با مزاج سرد و تر:
مصرف بیش از حد مواد لبنی، برنج، ترشی‌جات، ماکارونی، برنج، ماهی، سیب زمینی، نان خوب پخته نشده، مرغ ماشینی، سیراب شیردان، سوپ جو، حلوای، نشاسته‌دار میوه‌های ترش مانند نارنگی و کیوی شیر برنج، خیار، هندوانه، کاهو، اسفناج، آلو، آلبالو، گوجه فرنگی.
افراد با مزاج سرد و تر اگر این مواد غذایی را مصرف کنند دچار نفخ شکم، سینوزیت و دردهای مفصلی و کاهش حافظه میشوند.
تست مزاج شناسی
به طور کلی روش‌های مختلفی برای تست مزاج وجود دارد اما یکی از بهترین روش‌ها برای تست، روش زیر است:
1. توجه به رنگ پوست
- سیاه به همراه گرایش به کبودی = طبع سرد و خشک
- سفید مایل به آبی = مزاج سرد و تر
- سفید مایل به سبز = مزاج مخلوط
- سفید که با فشار انگشت سرخ می‌شود = مزاج گرم و تر
2. توجه به شکل مفصل
- مفصل‌های برجسته و نمایان = مزاج گرم و خشک
- مفصل بدون برجستگی و صاف = مزاج سرد و تر
3. توجه به رگ دست
- اگر رگ دست‌تان دیده می‌شود مزاج شما گرم و خشک است.
- اگر رگ دست‌تان دیده نمی‌شود مزاج شما سرد و تر است.
4. لرزاندن بدن
- اگر در هنگام لرزش بدن لایه های چربی زیادی دارید مزاج شما گرم و تر است.
- اگر در هنگام لرزش بدن، بدنتان شل نیست و بیشتر عضله است مزاج شما گرم و خشک است.
5. توجه به موهای سر و بدن
- اگر موهای شما کلفت، پرپشت، صاف و تیره است طبع شما گرم و خشک میباشد.
- اگر موهای شما کفت، پرپشت، مجعد و تیره است طبع شما گرم و تر میباشد.
- اگر موهای شما کلفت، پرپشت، روشن و لخت است مزاج شما گرم و تر است.
- اگر موهای شما نرم، کم پشت، چرب و شکننده است مزاج شما سرد و تر است.
شاید برای شما هم سوال باشد
تغییر مزاج چگونه اتفاق می‌افتد؟
در بعضی از مواقع هنگامی که شما مواد غذایی مربوط به دیگر مزاج‌ها را زیاد مصرف کنید این اتفاق رخ می‌دهد. به عنوان مثال اگر شما زنجبیل زیاد مصرف کنید کبد دچار افزایش حرارت می‌شود و شما احساس گلو درد، خارش گلو، حرارت و تب می‌کنید. اما باید بدانید که تغییر مزاج به سرعت اتفاق نمی‌افتد و این روند آهسته پیش می‌رود.چگونه انواع بیماری‌ها را در طب سنتی درمان کنیم؟
برای درمان انواع بیماری‌ها در طب سنتی باید روش‌های زیر را به کار گیرید: 1. گرفتگی عروق قلبی: این دسته از افراد بهتر است که برای مدتی روغن‌های خوراکی مصرف نکنند و به صورت روزانه در رژیم غذایی خود مخلوط پوره سیب زمینی و آبلیمو بگنجانند. 2. نفخ معده: هر یک از این مشکلات و بیماری‌ها می‌تواند موجب به وجود آمدن نفخ معده شوند: سنگ کیسه صفرا، یبوست، کبد چرب، بلغم در معده 3. افسردگی، آلرژی، خستگی، سردرد و بسیاری از مشکلاتی که در این دسته هستند را می‌توانید با مصرف دمنوش و چای پونه درمان کنید.بهترین مزاج چیست؟
به طور کلی نمی توان گفت که کدام مزاج بهتر است زیرا هر مزاج دارای خاصیت مختص به خود است. به عنوان مثال افراد با مزاج سرد و تر رابطه اجتماعی بهتری دارند اما افراد با مزاج سرد و خشک دقیق تر عمل میکنند.آیا از مدل عصبانیت و رفتارها هنگام خشم میتوان مزاج را تشخیص داد؟
بله. اگر فردی دائما عصبانی است دارای مزاجی گرم و خشک است اما اگر فردی آرام باشد دارای مزاج سرد و تر است.